[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Grzegorz Graliński
STRZELCE KRAJEŃSKIE
FRIEDEBERG (NEUMARK)
HISTORIA JEDNEGO MIASTA
Strzelce Krajeńskie 2005
Wydawca:
Agencja Reklamowa MEDIA SERWIS
66-400 Gorzów Wllkp., ul. Wełniany Rynek 10a/7,
tel. (095) 7224 990, e-mail:medser@o2.pl
Wydano na zlecenie:
Urzędu Miejskiego w Strzelcach Krajeńskich, Al. Wolności 48,
66-500 Strzelce Krajeńskie tel. 095/7631130,
www.strzelce.pl
Przy współpracy Stowarzyszenia HausBrandenburg w Fürstenwalde/Spree
Parkalle 14, 15517 Fürstenwalde (nahe Bahnhof )
Autor tekstu, koncepcja układu książki, wybór zdjęć: Grzegorz Graliński
Tłumaczenie na język niemiecki: Beata Cisowska, Sebastian Rzepka przy współpracy
Roberta Piotrowskiego
Zdjęcia:
Grzegorz Graliński, Rafał Sobczak, archiwum Ośrodka Kultury,
Urzędu Miejskiego, archiwum Stowarzyszenia Haus Brandenburg w
Fürstenwalde oraz ze zbiorów prywatnych autora i Karla - Heinza
Klakowa
Konsultacja i korekta:
Dietrich Handt, Haus Brandenburg
Opracowanie graiczne:
Barbara Rynkiewicz
Nr ISBN 83-908932-3-1
Książkę wydano w ramach unijnego projektu pn.
„Strzelce Krajeńskie- Friedeberg, historia jednego miasta”
Koordynator projektu:
Jerzy Jakubik
Projekt doinansowany ze środków pomocowych Unii Europejskiej
programu PHARE CBC w ramach projektów Euroregionu „Pro Europa
Viadrina”
Ninejsza publikacja została wsparta ze środków pomocowych Unii
Europejskiej. Wyrażone w niej poglądy są poglądami Urzędu Miejskiego w
Strzelcach Krajeńskich i w żadnym przypadku nie mogą być utożsamiane
z oicjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej.
Druk: „SONAR” Sp. z o.o. – Gorzów Wlkp. ul. Młyńska 4
Autor składa serdeczne podziękowania instytucjom oraz osobom prywatnym
za pomoc udzieloną przy realizacji wydawnictwa.
SPIS TREŚCI
Wstęp ......................................................................................................................................5
ZANIM POWSTAŁO MIASTO ... ......................................................................................8
FRIEDEBERG Nm. W DAWNYCH WIEKACH
Lokacja Friedeberga ........................................................................................................... 15
Herb miejski ........................................................................................................................ 21
Średniowieczna twierdza ................................................................................................... 25
Ustrój i majątek miasta średniowiecznego ...................................................................... 32
Czasy nowożytne ................................................................................................................ 35
Rzemiosło i handel ............................................................................................................. 48
Życie religijne ...................................................................................................................... 53
Kultura i oświata ................................................................................................................. 59
ZNAMIENICI MIESZKAŃCY FRIEDEBERGA ........................................................... 66
POWOJENNE ŻYCIE MIASTA
Friedeberg pod okupacją sowiecką - luty - marzec 1945 roku ..................................... 70
Początki polskiej administracji ......................................................................................... 72
Tworzenie i rozwój partii politycznych w Strzelcach ..................................................... 83
Odbudowa i rozwój miasta ............................................................................................... 88
STRZELCE KRAJEŃSKIE DZISIAJ
Przemiany społeczno - polityczne .................................................................................. 101
Rozwój gospodarczy miasta ............................................................................................ 106
Siedziba powiatu ............................................................................................................... 114
Życie religijne w Strzelcach i okolicy ............................................................................. 116
Kultura ............................................................................................................................... 121
Oświata .............................................................................................................................. 134
Sport ................................................................................................................................... 143
POWRÓT DO DOMU (KARL-HEINZ KLAKOW-SASSE) ...................................... 147
ZABYTKOWE OBIEKTY STRZELEC KRAJEŃSKICH ............................................ 150
LEGENDY ZE STRZELEC I OKOLIC .......................................................................... 154
POLSKIE I NIEMIECKIE NAZWY ULIC ................................................................... 158
BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................... 160
Strzelce Krajeńskie (Friedeberg Nm.) - Brama Wschodnia (Młyńska)
- symbol miasta
M
iasto Strzelce Krajeńskie - Friedeberg (Neumark) położone jest nad jeziorami
Dolnym (
Unter See
) i Górnym (
Ober See
), w południowej części Pojezierza
Myśliborskiego. Urozmaicone pagórkami i wzgórzami okolice pokrywają lasy i pola
uprawne. Bujna szata roślinna, duża ilość jezior i stosunkowo dobre gleby sprawiły,
że kilkaset lat temu zbudowano tu warowne miasto. Jako, że ziemie te były wówczas
w prawnym posiadaniu Brandenburgii, nowopowstające miasto zakładali przybyli
z głębi Niemiec osadnicy. Lokowane po 1272 roku miasto nosiło nazwę
Vredeberge
,
a już wkrótce po utworzeniu w XIV wieku nowej prowincji brandenburskiej, zwa-
nej Nową Marchią, otrzymało nową formę pisemną -
Friedeberg
(1366r.).
Dawny Friedeberg Nm. był małym, choć nie pozbawionym uroku i znaczenia,
prowincjonalnym miasteczkiem wschodnich Niemiec. Już od zarania funkcjono-
wania organizmu miejskiego Friedeberg stanowił centrum pokaźnego obszaru, peł-
niąc stołeczną rolę dla całej „
Terra Vredeberghe
”, później zaś wpisanego w granice tej
ziemi powiatu - Friedeberg in der Neumark.
O roli i znaczeniu miasta w ówczesnej Nowej Marchii świadczą następujące fak-
ty: w roku 1286 utworzono w mieście archidiakonat, podporządkowany biskupstwu
w Kamieniu Pomorskim (
Kammin
), w roku 1345 mieszczanie otrzymali od panu-
jącego przywilej prawa wolnej żeglugi do Szczecina (
Stettin
), w roku 1348 ustano-
wiono w Friedebergu sąd prawa lennego, w roku 1454 odbył się tutaj sejmik stanów
rycerskich Nowej Marchii, na którym odebrano Zakonowi Krzyżackiemu zastawio-
ną wcześniej ziemię nowomarchijską, od roku 1643 funkcjonowały w mieście głów-
ne instytucje sądownicze Nowej Marchii (
Neumark
), a od roku 1717 stacjonował
w Friedebergu stały garnizon wojskowy.
W ciągu siedmiu wieków istnienia Friedeberg kilkakrotnie nawiedzany był
przez epidemie, pożary, wojny i zarazy.
W roku 1433 miasto zdobyli i doszczętnie spalili czescy husyci. Gdy po kilkuset
latach miasto zostało całkowicie odbudowane z pożogi, wybuchła wojna 30 - letnia
(1618 - 1648). Przymusowe kwaterunki, kontrybucje i rabunki doprowadziły ponow-
nie do całkowitego zubożenia i wyniszczenia miasta. Liczne straty przyniosły rów-
nież dwie kolejne wojny; wojna 7 - letnia (1756 - 1763) oraz wojny napoleońskie.
Poczynając od połowy XIX wieku, bogate w historię i wojenne doświadczenia
miasto prowadziło spokojny i w miarę dostatni żywot. W roku 1939 zamieszkiwało
je blisko 6 tysięcy mieszkańców, a z racji podobieństwa do założonego na planie
koła i otoczonego murami obronnymi miasteczka w Bawarii, określano je mianem
nowomarchijskiego Nördlingen.
Miasto posiadało cegielnię, dwa dworce kolejowe, elektrownię, własny las, mle-
czarnię, zakład wyrobów ilcowych, fabrykę maszyn rolniczych, pięć szkół, w tym
gimnazjum i Królewskie Seminarium Nauczycielskie, a także drukarnię, stadion
sportowy i Muzeum Regionalne.
W położonym przy historycznym trakcie, niemieckiej szosie „Nr 1”, (tzw. „Dro-
dze Królów”) mieście, czekały na przyjezdnych liczne hotele, zajazdy, kawiarnie,
restauracje i kino. To w tych przybytkach odpoczynku i rozrywki kwitło i rozwijało
się życie kulturalne i towarzyskie. O organizowanych w mieście balach, zabawach
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]