[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ZESPÓŁ ZAMKOWO-PARKOWY
Sucha Beskidzka
Początki historii zamku związane są z osobą Gaspare
Castiglione który w latach 1554-1558 wzniósł drewniano-
kamienny dwór obronny. Pozostałością pierwotnej budowli
jest wieŜa PN-wsch. z charakterystycznymi kamiennymi
przyporami od strony dziedzińca. Zamek na przestrzeni czasu
pozostawał we władaniu wielu wybitnych przedstawicieli
polskich rodów: Komorowscy, Wielopolscy, Braniccy i
Tarnowscy a dziś zamek pozostaje w rękach gminy.
Jednak swój dzisiejszy wygląd zawdzięcza głównie osobie
Piotra Komorowskiego, który w latach 1608-1614 rozbudował ówczesny dwór obronny w późnorenesansową
rezydencją magnacką wzorowaną na zamku królewskim w Krakowie (stąd teŜ dość powszechnie stosowana
nazwa
„Mały Wawel”
w odniesieniu do zamku w Suchej). Z tego okresu pochodzi piętrowe skrzydła
zachodnie i południowe, wieŜa zegarowa oraz część parterowa skrzydła północnego. Kolejnej przebudowy
dokonała Anna Konstancja z Lubomirskich Wielopolska na początku XVIII w. Wówczas południowe skrzydło
ozdobiły dwie kolejne wieŜe naroŜne.
Najpiękniejszym spośród pomieszczeń jest Sala Rycerska, zwana takŜe Marszałkowską. Kiedyś
odbywały się tu wystawne bale i uczty wydawane przez właścicieli na cześć zjeŜdŜających się gości, dziś to
miejsce w którym odbywają się kameralne
koncerty oraz konferencje. Na
południowej ścianie zwraca uwagę cenny
piaskowcowy kominek
późnorenesansowy, bogato zdobiony i
zwieńczony kartuszami z herbami
Korczak (Piotra Komorowskiego) oraz
Nowina (Ŝony Piotra, Katarzyny z
Przerębskich).
Na uwagę zasługuje równieŜ kaplica zamkowa pw. Św. Piotra Apostoła, mieszcząca się wewnątrz wieŜy
zegarowej. Na ścianach kaplicy odsłonięto renesansową polichromię z początku XVII w. przedstawiającą
tajemnice msz św. Wg śywotu Pana Jezusa ozdobione kwaterami pokrytymi ornamentem kandelabrowym i
roślinnym.
W zamku dziś swoją siedzibę mają Muzeum Miejskie Suchej Beskidzkiej (czynne od wtorku do
niedzieli), Miejski Ośrodek Kultury, WyŜsza Szkoła Turystyki i Ekologii oraz hotel i restauracji „Kasper
Susuki”.
2
Po stronie południowej zamku rozciąga się piękny park, przekształcany na przestrzeni lat kilkakrotnie. Obecny
kształt tzw. „ parku angielskiego” z malowniczym stawem i mostkami uzyskał w XIX w. W północno-
zachodniej części parku, u stóp dominującej nad zamkiem góry Jasień wznosi się neogotycki budynek dawnej
oranŜerii, wzniesiony z cegły w 2 poł. XIX w. Warto dodać, Ŝe owoce cytrusowe uprawiane tu przed laty,
sprzedawane były m.in. na Rynku Kleparskim w Krakowie.
Na skarpie tejŜe góry Jasień w pobliŜu zamku od strony północnej znajduje się wykopana w ziemi i
obłoŜona kamieniami piwica-lodownia. Tu przez cały rok trzymano bryły lodu i produkty spoŜywcze na
potrzeby zamku. Lodownia ma wyjście ozdobione wczesnobarokowym kamiennym nadproŜem przeniesionym
z innego miejsca podczas remontu w zamku. NadproŜe dekorują dwie duŜe wykute w kamieniach oraz dwie
małe krąŜki na siebie nakładane oraz krople koliste i wypukłe tarcze.
Na zachodnim skraju parku zamkowego znajduje się nakryty gontowym dachem siodłowym parterowy
budynek tzw. „Domek Ogrodnika”; powstały wskutek połączenia dwóch odrębnych zabudowań pochodzących
z XVIII/XIX w. Dziś mieści się tam Izba Regionalna Towarzystwa Miłośników Ziemi Suskiej, w której
znajduje się interesująca ekspozycja etnograficzna poświęcona Ŝyciu codziennemu i kulturze materialnej Górali
Babiogórskich i śywieckich.
ZESPÓŁ KOŚCIELNO-KLASZTORNY
Kolejnym cennym skupiskiem zabytków jest zespół kościelno- klasztorny znajdujący się powyŜej
rynku. Powstanie suskiej świątyni związana jest z osobą Piotra Komorowskiego, który obok kościoła
ufundował równieŜ klasztor. W 1624 r. sprowadziłam kanoników regularnych luterańskich kościoła BoŜego
Ciała na Kazimierzu (dzielnicy Krakowa). Najcenniejszy obiekt zespołu to stary kościół pod wezwaniem
Nawiedzenia NajŚwiĘtszej Maryi Panny
, wzniesiony w latach 1613-1614. Bryła kościoła utrzymana jest w
stylu późnogotyckim, czego przykładem są szkarpy opinające budowlę z zewnątrz, urozmaicają ją jednak
liczne renesansowe elementy architektoniczno-zdobnicze. Świątynia jest budowlą jednonawową, z niewielkim
prezbiterium zamkniętym ścianą prostą i boczną kaplicą Matki BoŜej Bolesnej z połowy XVIIw. WyposaŜenie
wnętrza utrzymane jest w stylu baroku i rokoko.
W krypcie pod prezbiterium spoczywa Piotr
Komorowskich oraz członkowie jego rodziny.
Kościół połączony jest z sąsiednim budynkiem (dawnym klasztorem, obecnie pełniącym funkcję
plebani) przejściem arkadowym. Warto zwrócić uwagę na przednią ścianę, na której umieszczona jest scena
ukrzyŜowania oraz herb Piotra Komorowskiego. Ten sam herb jest równieŜ zamieszczony na kartuszu, który
zdobi szkarpę opinającą zachodnią ścianę kościoła, tuŜ obok arkad. We wnętrzu arkady umieszczony jest
natomiast posąg Chrystusa upadającego pod krzyŜem z końca XVII w.
Z tego samego okresu co kościół klasztor pochodzą trzy zachowane kaplice przykościelne (pierwotnie
było ich siedem), które połoŜone są na terenie dawnego cmentarza. NajwyŜsza z kaplic posiada górną
drewnianą kondygnację dobudowaną w 1818 r. (pełni obecnie funkcję dzwonnicy).
W kondygnacji dolnej
mieŚci siĘ krypta grobowa, miejsce pochówku właŚcicieli dóbr suskich- Wielopolskich i Branickich.
W latach 1897-1908 wzniesiono nowy kościół, którego strzelista 54 m wieŜa jest dziś dominująca
punktem w panoramie Suchej. Świątynia została ufundowana przez Annę Branicki i jej syna Władysława
Michała przy udziale suskich kolejarzy oraz mieszkańców miasteczka. Nowy kościół podobnie jak stary nie
wykazuje jednego konkretnego stylu, posiada elementy neogotyckie jak i neoromańskie. Jest budowlą ceglaną,
wzniesioną na palnie krzyŜa, jednonawową z transeptem i wieloboczną absydą, zamykającą obejście
prezbiterium. PowyŜej portalu głównego, na fasadzie, znajduje się potęŜna 4 metrowa figura Chrystusa na
krzyŜu, poniŜej której umieszczono naturalnej wielkości kamienne posągi Matki BoŜej, św. Jan Ewangelistę,
św. Annę i św. Józefa. Wnętrze kościoła pokrywa polichromia Mariana Konarskiego i Tadeusza Kurka z 1975r.
Ołtarz główny został zaprojektowany przez Zygmunta Mendla w 1912 r. w późniejszym okresie
zmodernizowany i zmniejszony. W kościele warto zwrócić uwagę na tabernakulum (pochodzący ze starego
kościoła) oraz posągi świętych: św. Stanisława biskupa, Jana Kantego, Stanisława Kostki i Kazimierza
Jagiellończyka- na ścianach. Przed kościołem znajdują się: krzyŜ misyjny z 1979 roku oraz symboliczna mogiła
konfederatów barskich, poległych na terenie Suchej podczas potyczki z Moskalami w 1771 roku.
3
4
Dziś karczma otwarta jest dla podróŜnych, kiedyś przesiadywali tutaj najwięksi kupcy przybywający na suskie
targi. Wieść niesie Ŝe bywali tu równieŜ zbójnicy, którzy pokrzepiwszy się jadałem i napitkiem dokonywali
podziału łupów. Do karczmy zawitał teŜ kiedyś Mefistofeles i zastawiał sidła na Twardowskiego o czym pisał
Mickiewicz w swojej balladzie.
Stary koŚciół
Nowy koŚciół pw. NMP
Kaplica konfederatów barskich na górze JasieŃ
Jest to niewielka budowla kamienna, łącząca cechy budowli
renesansowej z elementami gotyckimi i klasycystycznymi. Wzniesiona
została prawdopodobnie w 1773 roku dla upamiętnienia walk, jakie w
1771 roku stoczyły z sobą Oddziały Konfederatów Barskich z
rosyjskimi wojskami, którymi dowodził gen. Suworow. Podczas tych
zmagań, jak mówi tradycja śmierć poniosło ok. dwustu Rycerzy Maryi.
W głównej ołtarzowej części kaplicy znajduje się obraz Matki Boskiej
Częstochowskiej, patronki konfederatów. Kaplica ma ogromne
znaczenie dla miejscowej ludności, pełni bowiem rolę symbolu. Podczas
świąt patriotycznych odbywają się tam uroczyste Msze święte w intencji
ojczyzny.
Kaplica Anny z HołyŃskich Aleksandrowej Branickiej.
INNE
Niewątpliwie zespół pałacowo-parkowy oraz kościelno-klasztorny oraz karczma Rzym to najcenniejsze zabytki
Suchej, lecz nie jedyne. Kilka ciekawych budynków mieści się wzdłuŜ głównej osi komunikacyjne miasta, jaką
tworzą ulice: Piłsudskiego, Mickiewicza oraz Role. Warto wymienić m.in. ceglany gmach dawnego magistratu
przy ul. Piłsudskiego 23 (obecnie siedziba biblioteki) i podobny do niego gmach Sądu Powiatowego oraz
zabudowę Rynku pochodzącą z XIX/XX w. Idąc dalej ul. Mickiewicza w kierunku zachodnim koniecznie
trzeba zwrócić uwagę na trzy ciekawe drewniane budynki wzniesione w charakterystycznym „szwajcarskim”
stylu. Wybudowane dla urzędników dóbr suskich. Są to parterowe budowle z wysokimi dachami
dwuspadowymi i ciekawą ornamentyką, wypełniającą werandy, szczyty i obramienia okienne. Po drugiej
stronie ulicy moŜemy oglądać nowoczesne zabudowania, zaprojektowane przez Marka Kołodziejczyka
pełniące rolę pasaŜu handlowego.
Ciekawy równieŜ jest budynek dworca kolejowego, wzniesiony w stylu charakterystycznym dla rozwiązań
stosowanych przez projektantów budynków stacji kolejowych przy linii transwersalnej w latach 80-tych Xix.
KARCZMA „RZYM”
Karczma Rzym jest najbardziej charakterystycznym
elementem suskiego rynku. Została wzniesiona w połowie
XVIII w. za przyzwoleniem Wielopolskich – kiedy to Sucha
zdobyła prawo do organizowania jarmarków. Karczma ta jest
cennym zabytkiem architektury drewnianej. Zrębowa, pokryta
potęŜnym czterospadowym gontowym dachem, od strony
frontowej ozdobiona arkadowymi podcieniami, wspartymi na
profilowanych słupach, zamkniętych od dołu balustradą.
Wejście do karczmy zdobi koń metalowy (podstawowy
element herbu miasta a takŜe herbu Wielopolskich). Wejście
prowadzi do centralnie usytuowanej sieni, skąd moŜna przejść dalej, do jednej z dwóch sal: restauracyjnej oraz
kawiarnianej. W salach zachowały się stare belkowane stropy, jednak sam obecny układ pomieszczeń jest
wynikiem gruntownej renowacji, prowadzonej w latach 60-tych XX wieku. Karczma „Rzym” jest jednym z
punktów Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce.
5
6
[ Pobierz całość w formacie PDF ]